انگل‌های دمودکس (Demodex Mites)

به دلیل برخورداری از منابع غذایی فراوان، پوست انسان محل مناسبی برای رشد و تکثیر بسیاری از موجودات ریز میکروسکوپی است. اگرچه برخی از این همزیستی ها برای انسان مفید است، برخی دیگر سبب آسیب رساندن به پوست می شود (همزیستی های انگلی). انگل های پوستی با مصرف منابع مفید و به جای گذاشتن مواد مضر، باعث ایجاد اختلال و بروز مشکلاتی در نواحی مختلف می شوند. به عنوان مثال انگل های دمودکس با رشد و گسترش در بدن، باعث بروز مشکلات پوست و مو یا تشدید آن ها می شوند.

اگرچه هزاران سال است که بدن انسان میزبان این جانداران ریز میکروسکوپی است، دانشمندان به تازگی و طی قرن گذشته دمودکس ها را کشف کرده اند. در واقع با کشف این کنه ها، علت بروز یا تشدید بسیاری از عارضه های پوست و مو و التهابات پوستی آشکار شده است. در طول مقاله پیش رو با معرفی کامل این انگل و تأثیرات آن بر پوست، به شما کمک می کنیم تا با منشاء بسیاری از مشکلات خود آشنا شوید.

مورفولوژی و انواع دمودکس ها

با وجود شباهت ظاهری انگل های دمودکس به کرم ها، آنها از عنکبوتیان هستند و از خویشاوندان کنه ها محسوب می گردند. دمودکس ها بدن نیمه شفافی دارند و با هشت پای کوچک بند دار خود (شبیه عنکبوت ها) با سرعت هشت تا شانزده سانتیمتر در ساعت حرکت می کنند. بدن آنها از دو بخش تشکیل شده است، قسمت سینه و شکم. طول آنها به طور معمول زیر نیم میلیمتر است و با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. 

از زمان کشف این موجودات میکروسکوپی تا کنون، انواع مختلفی از آن ها یافت شده، که روی پوست پستانداران مختلف زندگی می کنند. از میان تنوع موجود، خوشبختانه تنها دو گونه از این موجودات قادر به ادامه حیات در بدن انسان هستند. این دو گونه عبارت اند از:

• دمودکس برویس
• دمودکس فولیکولاروم

اگر چه هر دو نوع دمودکس انسانی تقریبا در تمام قسمت های پوست می توانند زندگی کنند، هر یک از این گونه ها قسمت های خاصی از پوست را بر می گزینند. مشاهدات بسیاری نشان می دهد که انگل های دمودکس برویس معمولا در غدد سباسه و کنه های دمودکس فولیکولاروم عمدتا در فولیکول های مو یافت می شوند.

این انگل ها منابعی مانند چربی، ویتامین ها، املاح و اسیدهای آمینه را که باید به مصرف سلول های پوست و مو برسد  را می خورند. با توجه به علاقه زیاد دمودکس ها به چربی، آن ها به زندگی در نواحی پر چرب پوست مانند فولیکول های مو، غدد چربی پوست، پلک ها، گونه ها، اطراف گوش و بینی، پیشانی و سینه تمایل زیادی دارند. بسیاری از تحقیقات نشان دهنده است است که تراکم بالای دمودکس ها عمدتا در این نواحی یافت می شود. 

چرخه زندگی انگل های دمودکس‌

انگل های دمودکس از نور گریزان هستند و بیشتر طول عمر کوتاه خود را درون منافذ پوست و فولیکول های مو می گذرانند. آن ها در تاریکی شب و بیشتر در زمان هایی که ما خواب هستیم به سطح پوست می آیند و جفت گیری می کنند.

پس از انجام جفت گیری، آن ها دوباره به فولیکول های مو و غدد سباسه پوست باز می گردند و تخم های خود را در نزدیکی منابع غذایی می ریزند. در مدت چند روز لاروهای کنه از تخم خارج می شوند و با مصرف مواد غذایی، ویتامین ها و سایر منابع این مناطق، به سرعت رشد می کنند. آنها همزمان با رشد در کانال فولیکول ها به سمت سطح حرکت می کنند و با رسیدن به سطح پوست بالغ می شوند. لارو ها شش پا دارند، اما انگل بالغ هشت پا دارد. هر یک از این موجودات پس از رسیدن به بلوغ مجددا قادر به جفتگیری و تولید مثل هستند. 

چرخه عمر دمودکس ها (یعنی از زمان تخم گذاری تا بلوغ) حدود 14 تا 16 روز طول می کشد. درحالی که طول عمر آنها چندین هفته است. این بدان معنا است که هر انگل دمودکس می تواند بارها و بارها در طول این مدت جفت گیری کرده و تخم گذاری کند. طول عمر نسبتا طولانی مایت ها و چرخه عمر کوتاه آنها، زمینه را برای رشد سریع و انفجاری آنها فراهم می کند. آنها می توانند در شرایط مناسب با سرعت بسیار زیادی تکثیر شده و در مدت کمی از کنترل خارج شوند. 

فعالیت دمودکس ها و عارضه های ناشی از آن

این جانداران ریز قادر به حرکت مداوم بین عمق منافذ و سطح پوست هستند و در طول دوره حیات خود عفونت های باکتریایی و میکروبی فراوانی را با خود جابجا می کنند. در واقع جمعیت بالای دمودکس ها در افراد، سبب تشدید عارضه های مختلف و تشدید التهابات پوستی می شود.

از طرفی این انگل ها مقعد ندارند. بنابراین هر چه می خورند در داخل بدن آنها انبار می شود و وقتی می میرند دردسر های ناشی از آنها تشدید می شود. بدن دمودکس ها می پوسد و محتویات آن به تدریج روی پوست نشت می کند. این محتویات حاوی مواد آلرژن، محرک و التهاب زای فراوانی هستند. علاوه بر این، بسیاری از ویروس ها، باکتری ها و قارچ هایی که در انواع مختلف مشکلات پوست و مو دخیل هستند از درون جسد آنها آزاد شده و پوست را آلوده می کنند. تجمع اجساد دمودکس ها در بسته شدن منافذ پوست بسیار مؤثر است. وقتی منافذ پوستی بسته می شوند، زمینه برای ایجاد آکنه و سایر مشکلات التهابی پوست فراهم می شود. 

البته دمودکس ها در طول حیات خود نیز مواد مضری را ترشح می کنند و مشکلات ناشی از آنها تنها در آنچه از اجساد آنها نشت می کند خلاصه نمی شود. این مواد محرک سیستم ایمنی را وادار به واکنش می کنند و می توانند آبشاری از واکنش های التهابی را به راه بیاندازند که سبب ایجاد و یا تشدید مشکلات پوستی شود.

عارضه های دمودکس

 فعالیت های انگل های دمودکس مخصوصا اگر جمعیت آن ها زیاد باشد، سبب بروز یا تشدید عارضه ها و مشکلات پوست و مو در افراد می شود. برخی از این عارضه شامل موارد زیر است:

• آکنه
• اگزما
• روزاسه
• بلفاریت
• درماتوز
• ریزش مو
• کک و مک
• خارش های پوستی
• چین و چروک های پوستی
• کم پشت و نازک شدن موها
• بروز بسیاری از عفونت ها و دیگر عارضه های پوستی

البته معمولا دمودکس ها به صورت مستقیم سبب ایجاد اختلالات ذکر شده نمی شوند و تنها علائم ناشی از آنها را تشدید می کنند. با این وجود در سال های اخیر مواردی از مشکلات درماتولوژیک که به طور مستقیم ناشی از دمودکس ها بوده اند، گزارش شده است. 

دمودکس ها مانند سدی در برابر پروتکل های مبارزه با مشکلات پوست و مو قرار می گیرند. بنابراین، در بسیاری از موارد مواجهه با اختلالات پوستی، لازم است که در گام نخست، اقداماتی برای حذف انگل های دمودکس صورت بگیرد.

سرایت انگل های دمودکس

از آنجایی که انگل ها در سطح پوست و مو حرکت می کنند، به راحتی قابل سرایت هستند. آن ها معمولا در تمامی وسایل شخصی افراد مبتلا مانند حوله، شانه، برس مو، روبالشی، روتختی و غیره وجود دارند. بنابراین سایر افرادی که از این وسایل و لوازم استفاده می کنند نیز در معرض ابتلا به انگل های دمودکس قرار دارند.

از طرفی رفت و آمد در محیط های عمومی مانند آرایشگاه ها نیز احتمال ابتلا را افزایش می دهد. استفاده از وسایل مشترک برای افراد مختلف در برخی سالن ها رایج است. همچنین در مجموعه های ورزشی نظیر استخر که افراد مختلفی در یک محیط شنا می کنند، احتمال سرایت بیشتر می شود.

علاوه بر این، ارتباطات پوستی که معمولا میان افراد یک خانواده و دوستان نزدیک وجود دارد نیز به راحتی سبب انتقال این انگل ها می شود. بوسیدن، در آغوش کشیدن و هرگونه تماس پوستی دمودکس ها را منتقل می کند. وقتی کودکان به دنیا می آیند، پوست آنها عاری از دمودکس ها است. اما با در آغوش گرفته شدن به وسیله پدر و مادر و سایر اعضای خانواده، این انگل ها به آنها نیز منتقل می شوند. با این وجود خوشبختانه انگل های دمودکس نمی توانند روی پوست کودکان و نوزادان دوام بیاورند و تکثیر شوند. به همین دلیل مشکلات پوستی ناشی از دمودکس ها در این گروه سنی تقریبا ممتنع است.

مهم ترین توصیه برای جلوگیری از ابتلا، به اشتراک نگذاشتن وسایل شخصی بین اعضای یک خانواده است. همچنین لازم است در محیط های عمومی به نکات بهداشتی توجه داشته باشید. علاوه بر این اسپری کردن مقادیر کمی از اسپری SDT  و یا PDT روی سطوح آلوده می تواند تمام این انگل ها را از بین برده و از انتقال آنها به دیگران جلوگیری کند.